Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ: ΤΟ ΝΕΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
Ένα από τα πιο δημοφιλή και πολυσύχναστα σημεία της Θεσσαλονίκης, είναι η πλατεία Αριστοτέλους ή πλατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως ήθελε να την ονομάσει ο αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Ερνέστο Εμπράρ, που τη σχεδίασε ύστερα από την καταστροφική πυρκαγιά του 1917.
Ο Γάλλος αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και αρχαιολόγος, είχε οραματιστεί έναν άξονα ο οποίος θα ξεκινάει από τη θάλασσα και θα καταλήγει στο βόρειο άκρο, όπου σήμερα δεσπόζει η ρωμαϊκή αγορά. Οι επιρροές του από τα δυτικά πρότυπα και τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, τον ώθησαν να σχεδιάσει τον άξονα τονίζοντας τους δεσμούς της πόλης με τη βυζαντινή αυτοκρατορία και στο μέσο του να στηθεί ένα άγαλμα προς τιμή του μεγάλου στρατηλάτη Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα μεγαλεπήβολα σχέδια του Εμπράρ, λόγω οικονομικής δυσχέρειας, τον ανάγκασαν να στραφεί προς κάτι πιο απλοϊκό και η πλατεία να δημιουργηθεί στη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα, ενώ το όνομα της δόθηκε στο σπουδαίο φιλόσοφο και δάσκαλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αριστοτέλη.
Στις δύο πλευρές της πλατείας Αριστοτέλους, κυριαρχούν δύο εντυπωσιακά γωνιακά κτίρια, το «Ολύμπιον» που χτίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και μεταξύ άλλων στεγάζει την έδρα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και το Ξενοδοχείο «Electra Palace» που χτίστηκε την δεκαετία του 1960 από τον αρχιτέκτονα Ζακ Μόσε, ενώ και τα δύο έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.
Παλαιότερα στη δυτική πλευρά της Πλατείας Αριστοτέλους και παραλιακά, έστεκε το ξενοδοχείο «Mediterranean» χτισμένο από το 1922, το οποίο κατεδαφίστηκε μετά το σεισμό του 1978 λόγω των ανεπανόρθωτων ζημιών που υπέστη.
Η πλατεία Αριστοτέλους αποτελεί το σημείο επαφής με τη θάλασσα και αφετηρία ενός άξονα γεμάτου από δημόσιους χώρους, ενώ χαρακτηρίζεται ως ζωτικότατος χώρος για τη σύγχρονη πόλη αφού ταυτίζεται με το μεγαλύτερο ενιαίο υπαίθριο χώρο στο κέντρο της, ο οποίος έχει αναδειχθεί σε σημείο φιλοξενίας πλήθους εκδηλώσεων σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, σημείο συνάντησης, αναψυχής αλλά και περιπάτου των πολιτών και επισκεπτών της.
Στη μεταπολίτευση και επί σειρά ετών, φιλοξένησε τις προεκλογικές συγκεντρώσεις πολιτικών κομμάτων και η έκταση που καταλάμβανε το πλήθος στην περίμετρο της πλατείας αποτελούσε βασική και καθοριστική πηγή μέτρησης, ενώ στα πρωτοσέλιδα της επόμενης μέρας, έβγαινε ο νικητής των εκλογών.
Η πλατεία Αριστοτέλους, σε όλο τον άξονα της και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πέρασε μεγάλη αστική παρακμή.
Ως σημαντικότερη παρέμβαση ίσως αποτέλεσε η πεζοδρόμηση της στο μεγαλύτερο τμήμα της, ενώ σταθμός για την ανάπλαση της πλατείας και της ευρύτερης περιοχής, στάθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός που προκήρυξε ο Δήμος Θεσσαλονίκης το 2021. Σκοπός του διαγωνισμού ήταν η επιλογή της καλύτερης και πληρέστερης διαμόρφωσης του αστικού χώρου, από λειτουργικής, αισθητικής ,τεχνικής και οικονομικής άποψης, συμπεριλαμβανομένου και του αστικού φωτισμού.
Η πρόταση που έλαβε ομόφωνα το πρώτο βραβείο της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού είναι: (Ομάδα Μελέτης: Αριάδνη Βοζάνη, Παρασκευή ΦαΤΟ ΝΈΟ ΠΡΌΣΩΠΟ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΉΣ ΠΛΑΤΕΊΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΟΥΣ Σεπτέμβριος 2023 5 νού, αρχιτέκτονες μηχανικοί και συνεργάτες: Γρηγόρης Βουτουφιανάκης – Πετρόπουλος, Θεοδοσία Ευδώρη Παναγιωτοπούλου, αρχιτέκτο – νες, Γιώργος Ρέτσος φοιτητής αρχιτεκτονικής), η οποία με τα σχέδια της επιχειρεί να αναδείξει την οδό Αριστοτέλους ως την κεντρική αρτηρία προ – βολής της σύγχρονης μητροπολιτικής ζωής και εικόνας της πόλης αλλά κι ως περιοχή διασύνδε – σης με τη νεότερη ιστορία της.
Η ενσωμάτωση μέρους των ιχνών του αστι – κού ιστού προ της πυρκαγιάς του 1917 στην πρό – ταση λειτουργεί ως υπόμνηση μέρους της ιστορί – ας της πόλης που έχει «σβηστεί», υποδηλώνοντας παράλληλα την κατεύθυνση προς συγκεκριμένα μνημεία. Πρόκειται για «ΝΗΜΑΤΑ ΜΝΗΜΗΣ» που προβάλλονται στην δαπεδόστρωση ως επιπλέον «εγγραφή» στον νέο μητροπολιτικό χαρακτήρα του άξονα και της πλατείας.
Ο άξονας της Αριστοτέλους αποτελεί μια κε – ντρική αρτηρία περίπατου που συγκροτείται από επιμέρους ζώνες διαφορετικού ρυθμού και εμπειρίας, κινήσεων και στάσεων και την οργά – νωση των στοιχείων εξοπλισμού και της φύτευ – σης έτσι ώστε να επιτρέπονται οι ανά πασά στιγμή μεταξύ αυτών εγκάρσιες κινήσεις και διαμορφώ – νεται στις εξής επιμέρους ενότητες: Το Δωμάτιο με τους Φοίνικες, Το δωμάτιο του Νερού / Εφήμε – ρη Αγορά, το δωμάτιο με τις Μανόλιες, Το δωμά – τιο του Χρόνου / Εφήμερη Γλυπτοθήκη και τέλος την Πλατεία Αριστοτέλους.
Η πλατεία αντιμετωπίζεται τόσο συμβολικά όσο και κυριολεκτικά ως ο καθρέπτης της πόλης, που ανακλά διαφορετικές εκδοχές της ανάλογα με την εποχή, την ώρα και τις δράσεις που υπο – δέχεται. Περιλαμβάνει ένα υποβαθμισμένο τμήμα με διαφοροποιημένο υλικό δαπεδόστρωσης που λόγω της κλίσης του εδάφους σταδιακά χάνεται και οι στάθμη της πλατείας γίνεται ενιαία.
Η ανάπλαση θα αλλάξει ριζικά το εμπορικό και τουριστικό προφίλ της πόλης, συνεισφέροντας σημαντικά στην τοπική οικονομία, στον πολιτισμό και την αισθητική. Σε λίγα χρόνια τίποτε δεν θα είναι ίδιο στην πιο γνωστή ιστορική πλατεία των Βαλκανίων.